Cmentarz Orląt Lwowskich
Cmentarz Obrońców Lwowa, czy inaczej Cmentarz Orląt Lwowskich, jest pozycją obowiązkową dla każdego Polaka. Obecnie jest w pełni odnowiony i udostępniony. Czasy (niedawne), kiedy wchodzono na cmentarz poprzez dziurę w siatce ogrodzeniowej, mam nadzieję, bezpowrotnie minęły. Klimat tego miejsca jest niepowtarzalny zwłaszcza, gdy znamy kontekst historyczny oraz historię odnowienia tego miejsca (wbrew sprzeciwowi władz ukraińskich). Walka o pamięć tego miejsca i upamiętnienie poległych bohaterów obrony Lwowa w latach 1918-1920 jest przykładem siły i determinacji o historyczną pamięć polskich korzeni tych ziem.
Cmentarz Orląt Lwowskich – Historia
Nie chcę wchodzić w strój historyka, ale w telegraficznym skrócie, w paru zdaniach opowiem, co było powodem stworzenia tego miejsca.
Pod koniec I wojny światowej władze Austro-Węgier, czując rozpad monarchii, postanowiły wesprzeć niepodległościowe dążenia Ukraińców umieszczając wokół Lwowa żołnierzy narodowości ukraińskiej, a wysyłając na odleglejsze linie frontu żołnierzy narodowości polskiej.
9 października 1918 roku na zjeździe we Lwowie ukonstytuowała się Ukraińska Rada Narodowa, która podjęła decyzje o utworzeniu państwa ukraińskiego. 1 listopada 1918 roku Ukraiński Komitet Wojskowy przy pomocy ukraińskich żołnierzy z pułków austriackich opanował najważniejsze w mieście budynki takie jak Ratusz, Pocztę Główną, siedzibę Policji czy budynek Sejmu Krajowego Galicji.
Do obrony Lwowa stanęła ludność cywilna (60% mieszkańców miasta stanowili Polacy), która zawiązała od pierwszych dni ruch oporu, organizując oddziały i pododdziały dowodzone przez nielicznych żołnierzy byłych Legionów Polskich i Polskiej Organizacji Zbrojnej.
Ponad 5 tysięcy osób, z czego niecałe 1,5 tys. stanowili uczniowie szkół powszechnych, średnich oraz studenci, stanowiła liczbę obrońców Lwowa. Niemal połowa uczestników walk (2640) nie przekroczyła 25 roku życia. Najmłodszy uczestnik walk miał 9 lat. W walkach zginęło 120 uczniów oraz 76 studentów. Najmłodszy z poległych – Antoni Petrykiewicz miał jedynie 13 lat.
Walki uliczne trwały do 20 listopada do momentu przybycia wojsk dowodzonych przez Michała Tokarzewskiego-Krasiewicza. Walki o odbite miasto trwały aż do maja 1919 roku.
1920 rok to okres wojny polsko-rosyjskiej, za którą miasto Lwów zostało odznaczone Orderem Wojennym Virtuti Militari.
Cmentarz Orląt Lwowskich – Powstanie
Po zakończeniu walk władze podjęły decyzję o ekshumacji ciał i przeniesieniu ich na specjalnie wydzielony obszar cmentarza Łyczakowskiego, czym zajęło się powołane w 1919 roku towarzystwo Straży Mogił Polskich Bohaterów. W 1921 roku rozpisano konkurs na mauzoleum obrońców Lwowa, który wygrał projekt studenta Politechniki Lwowskiej – Rudolfa Indrucha, który walczył w walkach 1918-1919 oraz w obronie miasta przed bolszewikami w 1920.
Zniszczenie i odbudowa cmentarza
O likwidacji cmentarza zdecydowały władze radzieckie. 25 sierpnia 1971 roku na mocno już zdewastowany cmentarz wjechały sowieckie czołgi, które zniszczyły okazałą kolumnadę. Groby zasypano ziemią oraz zbudowano na części z nich asfaltową drogę. Udało się ocalić tylko Lwy, które wywieziono i ukryto.
Prace restauracyjne (bez zezwoleń władz) zostały zainicjowane i rozpoczęte w 1989 roku przez wolontariuszy, pracowników firmy Energopol. Odbudowę kontynuowały polskie władze, które jednocześnie negocjowały możliwość odnowienia cmentarza. Cmentarz został ponownie otwarty w 2005 roku.
W grudniu 2015 roku lwy powróciły na swoje miejsce. Z przyczyn politycznych zaraz po swoim powrocie zostały zasłonięte płytami OSB (policja cały czas bada legalność ich powrotu).
Dojazd
Najtaniej i szybko (cmentarz nie jest daleko od centrum miasta) z rynku dotrzeć tam linią tramwajową nr 7. Za 5 hrywien za osobę dojedziemy tam w 20 minut. Bilet można kupić w tramwaju.
Jeśli jesteśmy na rynku, to na przystanek dochodzimy ul. Ruską, a po dojściu do ul. Podwalnej skręcamy w lewo i dalej idziemy za czerwony tramwaj (sklep z pamiątkami) i bazar starych książek i gazet.
Można oczywiście skorzystać również z taksówek i Ubera. Nie będzie drogo i dużo przyjemniej niż w zatłoczonych lwowskich tramwajach.
Jak dojść
Aby dotrzeć do Cmentarza Orląt musimy, idąc od głównej bramy cmentarza Łyczakowskiego, kierować się w prawo, przejść obok grobowca Baczewskich i dotrzeć aleją do małej tabliczki z napisem polski cmentarz wojskowy. Następnie, kierując się w prawo, po 200 metrach docieramy do Cmentarza Orląt.
Pierwszy cmentarz, jaki natraficie (w dole), to ukraiński cmentarz wojskowy. Idąc dalej natraficie już na Cmentarz Orląt.
Zwiedzanie
Zwiedzanie cmentarza to już indywidualna sprawa. Na pewno warto trochę poczytać wcześniej o tym miejscu lub jeśli tego nie zrobicie, to podczas spacerów podłączyć się do polskiej grupy z przewodnikiem i trochę posłuchać nt. tego miejsca, historii. Szczegóły, nazwiska i tak ulecą z pamięci, jednak sam spacer będzie miał większy sens i głębię.
Najważniejszy jest wg. mnie kontekst tego miejsca i pamięć o tych ludziach, prawdziwych bohaterach, którzy za swoje miasto i Polskę oddali bezinteresownie swoje życie w tak młodym wieku.
